noclegi na wczasy

Targ Węglowy

21 października 2011r.

Targ Węglowy. Obecnie główną jego dominantą jest nowy budynek teatru wzniesiony obok Zbrojowni. Naprzeciw teatru zarysowują się sylwety akcentujące Drogę Królewską — Dwór Bractwa Św. Jerzego, zespół Wieży Więziennej i Katowni, Brama Wyżynna ginąca obecnie między budynkiem PKO a szklanym pawilonem. W przyszłości naprzeciwko Zbrojowni staną budynki mieszczące punkty usługowe, m. in. tak bardzo konieczny w tym miejscu bar szybkiej obsługi. Między Zbrojownią a Dworem Bractwa Sw. Jerzego znajdują się resztki dawnych umocnień gotyckich: Baszta Słomiana 6, gotycka z XIV w., mur wysoki, którego budowę zaczęto jeszcze w 1343 r. W jedną z baszt — Studzienną, zaznaczoną podestem, wmurowano kamień ku czci Obrońców Wybrzeża. Tuż obok Dworu widoczny jest mały odcinek muru niskiego, którego zadaniem było wzmocnienie obrony miasta. Budynek TEATRU WYBRZEŻE powstał w wyjątkowo krótkim, jak na obecne warunki, czasie. Projekt pod kierunkiem Lecha Kadłubowskiego a następnie Daniela Olędzkiego zaczęto opracowywać w 1952 r. Powierzchnia zabudowana budynku głównego wynosi 2242,2 m2, kubatura — 36 167 m3, wysokość części scenicznej — 22,50 m. Parter mieści 300 osób, każdy z dwóch balkonów po 200 — razem 700 widzów. Koszt budowy 63 min zł. Premiera odbyła się 7.1.1967 r. Historycznym dla życia teatralnego Gdańska spektaklem był Zmierzch demonów Romana Brandstettera w reżyserii Jerzego Golińskiego. Poprzedni teatr, znacznie mniejszy (lecz mieszczący 1100 widzów), znajdował się w tym samym miejscu. Był to budynek wzniesiony w 1. 1797—1801 przez Samuela Helda, w stylu klasycznym (o tradycjach teatralnych Gdańska zob. "Dzieje miasta", s. 30—31). Po kilku przebudowach, ostatnia przed zniszczeniem w 1. 1934—35 (proj. Fritsch, Pries) dokonała kolejnej przemiany — ze starego, zabytkowego gmachu pozostały tylko skromne relikty. W 1945 r. budynek spłonął. W 1969 r. zakończono budowę gmachu Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, sąsiadującego ze Zbrojownią od pd. (proj. Ryszard Semka). Od Bramy Wyżynnej idziemy ul. Bogusławskiego w kierunku pd. Ceglany parterowy budynek z piętrem ukrytym w dachu, mieszczący obecnie biura "Ruchu", to dawny MIEJSKI DWÓR. Budowniczy miejski Jan Strakowski wzniósł w 1. 1616—19 dwie stajnie (zachodnia i południowa wzdłuż ul. Ogarnej), wykorzystując do ich budowy średniowieczne mury obronne, nadbudowując je i stawiając ściany szczytowe zwieńczone rzeźbami koni. W elewacjach obydwu skrzydeł Dworu widoczne są dawne mury obronne. Skrzydło południowe usytuowane jest między basztami Narożną i Browarną, wschodnia część, między Basztą Schultza i Browarną, została wzniesiona później. Ta część Dworu została odbudowana, mieści się w niej Dom Harcerza (proj. odbudowy Józef Chrzanowicz, Zbigniew Świerk). Znajdują się tu pracownie dla młodzieży, sale spotkań i sale noclegowe. Nad budynkiem górują, włączone w jego kompleks, średniowieczne baszty, Baszta Schultza (całkowicie zrekonstruowana na podstawie jego sztychu) nazwana tak po II wojnie światowej dla uczczenia miłośnika zabytków Gdańska, Jana Karola Schultza, rytownika z XIX w., oraz Baszta Browarna (częściowo autentyczna). U wylotu ul. Ogarnej wznosi się wysoka BASZTA NAROŻNA, zbudowana w 1343 r. razem z pierwszym odcinkiem murów obronnych. Wysoki dach odbudowano w 1958 r. Podobnie jak większość dawnych baszt gdańskich nie była ona zamknięta od strony miasta. Obecnie, po zamurowaniu baszty od strony miasta, mieści ona hotelowe pokoje Domu Harcerza, a w parterze — Składnicę Harcerską. W znajdującym się nie opodal budynku przy ul. Bogusławskiego (proj. Tomasz Kempski, Włodzimierz Zamorski) mieści się Centrala Morska Importowo-Eksportowa "CENTROMOR", która zajmuje się eksportem produktów Zjednoczenia Przemysłu Okrętowego. Od wielkich statków o nośności 105 tys. ton po małe jachty, od silników okrętowych o wadze kilkuset ton po zegary okrętowe i różnego typu urządzenia elektroniczne. "Centromor" eksportuje za granicę całe zakłady przemysłowe, jak na przykład stocznia w Oranie zaprojektowana przez gdańskie biuro "Promor". W 1975 r. stocznia orańska zwodowała pierwszą jednostkę własnej już, algierskiej produkcji. O intensywności działania założonego w 1950 r., "Centromoru" a jednocześnie i naszego przemysłu stoczniowego świadczy to, że pierwszy milion DWT na eksport (DWT — nośność, zdolność przewozu statku w tonach) dostarczono w ciągu 12 lat, szósty zaś milion DWT został wyeksportowany w ciągu jednego 1975 r., zapewniając Polsce 7 miejsce wśród światowych eksporterów statków. "Centromor" ma swoje stałe delegatury w ZSRR, Bułgarii, Brazylii i Norwegii. Nie ma wystaw czy targów międzynarodowych, na których "Centromor" nie Eksponowałby propozycji eksportowych. Szeroka przestrzeń, która się obecnie rozpościera na południe od Głównego Miasta, jest wynikiem realizacji powojennego planu urbanistycznego. Nie odbudowano domów znajdujących się na tej połaci, v aby stworzyć teren spacerowy, miejsce wypoczynku dla mieszkańców dzielnicy. Dalszym aspektem nowej kompozycji jest odsłonięcie pięknej panoramy Głównego Miasta, nigdy w takiej formie nie oglądanej. Przeprowadzona tędy al. Leningradzka stała się głównym szlakiem komunikacyjnym; można było usunąć tramwaje z ul. Długiej i skierować ruch kołowy na szosę elbląską. Dzięki tej trasie, zbyt wąska na obecne potrzeby komunikacyjne, ul. Długa stała się w zasadzie traktem pieszym. Stare Przedmieście było dużą dzielnicą już w XIV w. i tworzyło wspólny organizm miejski z resztą dzielnic. Była to część Gdańska znacznie biedniejsza a także bardziej przebudowana w XIX i XX w. Zdecydowano zatem po 1945 r. zbudować tu nowoczesną dzielnicę o charakterystycznej dla współczesnych tendencji planowania przestrzennego luźnej zabudowie, w której bloki mieszkalne stoją oddalone od siebie, choć podporządkowane planowi ogólnemu. Wolne przestrzenie są wykorzystane na zieleńce, tereny zabaw dla dzieci, parkingi itp. (projektanci: Roman Hordyński, Tadeusz Lepczak, Daniel Olędzki, Danuta Weirowska). Przy planowaniu przestrzennym osiedla utrzymano dawną siatkę ulic, co było logiczną konsekwencją wynikającą z zachowania dawnego planu w pozostałej części zabytkowego miasta. Tylko dwa średniowieczne obiekty (pomijając baszty obronne) zachowały się w tej dzielnicy i stanowią reminiscencję dawnego jej charakteru. Są to kościoły Sw. Piotra i Sw. Pawła oraz Sw. Trójcy z budynkami po-klasztornymi. Ul. Rzeźnicka. Dominuje nad nią wysokie prezbiterium kościoła Sw. Trójcy, do którego od pd. przylega kompleks budynków poklasztornych — późniejszego Gimnazjum Akademickiego a obecnego Muzeum Narodowego. Wejście do kościoła przez dziedziniec, do którego wstęp bramą tzw. domu szeregowego, naprzeciw ul. Kładki. Ul. Kładki nr 24/25. W neorenesansowym gmachu (1881—1882) zna- 35 nym pod nazwą Victoria Schule hitlerowcy urządzili we wrześniu 1939 r. miejsce kaźni dla działaczy polonijnych. Tragiczną listę zapoczątkowali obrońcy Poczty Polskiej. Następnie zwożono tu na przesłuchania, przed wywiezieniem na rozstrzelanie lub do obozów koncentracyjnych, polskich gdańszczan. Na elewacji znajduje się tablica pamiątkowa. Dziś mieści się tu Studium Nauczycielskie, a sąsiedni je-denastokondygnacjowy budynek (proj. Tomasz Kempski, Adam Matoń) to internat dla 250 osób. KOŚCIÓŁ SW. TRÓJCY **. Zakon franciszkanów przybył do 37 Gdańska w 1419 r. i zapewne w 1 poł. wieku powstały dolne partie obecnego prezbiterium oraz dwa skrzydła klasztoru — wschodnie i północne. Obecny korpus nawowy jest już dziełem późnego gotyku. Do jego budowy przystąpiono przypuszczalnie w latach siedemdziesiątych XV w. W 1495 r. zakończono podwyższenie prezbiterium, nakrywając je sklepieniem siatkowym, i ukończono przylegającą doń od strony pd. wieżyczkę. Katastrofa budowlana zniszczyła w 1503 r. poważną część korpusu nawowego. Ostatecznie budowę zakończono w 1514 r. Przylegająca od strony pd. do kościoła kaplica Sw. Anny została ukończona prawdopodobnie w 1484 r. W 1555 r., w wyniku reformacji, ostatni przełożony prowincji franciszkanów w Gdańsku, Jan Rollaw, darował klasztor Radzie miasta Gdańska. W 1. 1558—1817 mieściła się w klasztorze szkoła średnia — późniejsze gdańskie Gimnazjum Akademickie (zob. niżej). Konserwacja szczytów zachodnich nastąpiła w 1. 1923—24. W czasie działań wojennych prezbiterium spłonęło, a kościół i klasztor zostały poważnie uszkodzone. Kościół i przyległa UL. RZEŻNICKA (PLAN 3) doń kaplica Sw. Anny znajdują się w posiadaniu oo. franciszkanów. Budynek klasztorny, używany potem przez gimnazjum, a następnie przez muzeum miejskie, jest siedzibą Muzeum Narodowego. W bryle kościoła Sw. Trójcy odnajdujemy szereg cech typowych dla gdańskiego budownictwa sakralnego. Jest to budowla trójnawowa, halowa z wydzielonym długim prezbiterium służącym pierwotnie jako chór zakonny. Przypory zostały wciągnięte do środka. Każdą nawę przykryto oddzielnym dachem zdobnym dekoracyjnym szczytem. Bogato profilowane i rozczłonkowane zachodnie sterczynowe szczyty kościoła i znacznie niższej kaplicy to przykłady budownictwa późnego gotyku. Kaplica Sw. Anny była zwana od dawna "polską kaplicą". W okresie reformacji odbywały się tu polskie nabożeństwa ewangelickie (zalecenie Zygmunta Augusta z 1552 r.). Do 1817 r., kiedy zamknięto Gimnazjum Akademickie, jego lektorzy języka polskiego wygłaszali tu kazania. Nawa główna: ambona' późnogotycka z 1541 r. W niszach jej korpusu rzeźby czterech siedzących ewangelistów pod pięknymi, ster-czynowymi zwieńczeniami. Zawieszony nad amboną baldachim jest już dziełem manierystycznym i powstał w 1617 r., a umieszczone pod korpusem ambony dekoracje to dodatek barokowy z 1663 r. Uwagę zwracają manierystyczne malowidła z 1 poł. XVII w. pokrywające filar, przy którym umieszczono ambonę. Przy ścianie wsch., obok zamurowanego łuku tęczowego wiodącego pierwotnie do prezbiterium, znajdują się dwa późnogotyckie ołtarze, wykonane ok. 1515 r. w Gdańsku przez warsztat mistrza Michała. Obecna ich kompozycja jest wynikiem powojennego zestawienia kilku skrzydeł pochodzących z różnych ołtarzy. Malowidła figuralne w kwaterach reprezentują jeszcze formy gotyckie, lecz motyw dekoracyjnych nisz, w których je ustawiono, żywa kolorystyka są zapowiedzią nowego stylu. Krucyfiks w nawie głównej powstał w gdańskim warsztacie w 1 poł. XVI w. Nawa południowa — na ścianie wsch. barokowy prospekt organowy z 1703 r., a w narożu obudowa manuału organów, barokowa, XVII i XVIII w. Stojące przy niej późnogotyckie stalle powstały w 1. 1510—1511. Pierwotnie stały w prezbiterium, które wówczas było chórem zakonnym. Na ścianie pd. obraz z warsztatu Antoniego Moellera "Uczynki miłosierdzia" ok. 1607 r. i bardzo interesujący zespół póź-nogotyckich herbów drewnianych, zapewne z ok. 1514 r., umieszczonych w kluczach zworników sklepień. Są to herby: Gdańska, Polski, Litwy, Prus Królewskich oraz powtórzony w wieńcu laurowym — herb Polski i podwójna Pogoń. Obok barokowe epitafium gdańskiego poety Wawrzyńca Gablera z 1665 r. W zach. części nawy wysoki mur z arkadowymi przejściami wydziela dwie barokowe kaplice nagrobne z 1720 r. Przy portalu pn. na ścianie epitafium Jana Bernarda Bonifacio markiza d'Orii, fundowane przez burmistrza Bartłomieja Schachmanna w 1597 r., wykonane w warsztacie Abrahama van den Blocke, maniery-styczne. D'Oria to bardzo zasłużony dla Gdańska humanista włoski. Przekazał on miastu bogaty księgozbiór — podstawę późniejszej Biblioteki Miejskiej ulokowanej w Gimnazjum Akademickim. Na ścianie wsch. znajduje się epitafium Henryka Moellera, rektora Gimnazjum Akademickiego i dyrektora tej biblioteki. Wykonane w 1567 r., manie-rystyczne — jedno z najwcześniejszych w Gdańsku. Na uwagę zasługują również zawieszone na ścianach i filarach przyścienne reflektory i duże pająki wiszące w nawie głównej, pochodzące przeważnie z 2 poł. XVII w. Wyroby tego typu, wykonane ze złoconej blachy mosiężnej, zdobne bogatą dekoracją, stanowiły specjalność gdańskich warsztatów. Do zach. ściany kościoła przylega dom szeregowy z galerią, powstały w 1 poł. XVII w., nadbudowany na gotyckim murze wydzielającym dziedziniec kościelnj'. Domy tego typu wznoszono przeważnie w konstrukcji szkieletowej, wypełnianej cegłami lub gliną. Było to najtańsze i najmniej trwałe budownictwo. Każde mieszkanie składa się z małej kuchenki i izby, do których wchodzi się z galerii. W innych domach tego typu, znanych z dawnych pomiarów lub fotografii, mieszkania znajdowały się także i na parterze. Od pd. przylega do kościoła kompleks budynków klasztornych, w których mieściło się do 1817 r. Gimnazjum Akademickie. Gimnazjum Rady Miejskiej Gdańska zostało założone w 1558 r. jako tzw. partykularz (studium particulare). W dziesięć lat potem zwano je już Gimnazjum, a od poł. XVII w. słynęło jako Gdańskie Gimnazjum Akademickie. Od 1596 r. znajdowała się tu Biblioteka Rady Miejskiej w Gdańsku. W 1817 r. władze pruskie przemianowały je na Gimnazjum Miejskie. Absolwenci Gimnazjum zwanego również "Ateneum Gdańskie" byli przyjmowani na trzeci rok uniwersytetów. Najwyższy poziom osiągnęło ono w XVII w., kiedy odbywano tu studia przyrodnicze i medyczne, a także nauki humanistyczne i teologię protestancką. Od 1580 r. działała katedra anatomii i medycyny, która wyszkoliła wielu wybitnych lekarzy. W 1613 r. Joachim Oelhaf dokonał tu pierwszej w środkowej Europie publicznej sekcji zwłok, a w 1635 r. Daniel Schwabe przeprowadził pierwszą w historii medycyny udaną operację żołądka. Współczesne relacje nie podają, dlaczego pacjent połknął nóż, który stał się przyczyną owej operacji. Wiadomo jest natomiast, że król Władysław IV bardzo zainteresował się tą sprawą i nie tylko odwiedził chorego, lecz wyróżnił chirurga specjalnym przywilejem. O sile gdańskiego środowiska lekarskiego świadczy również fakt powstania w 1614 r. Collegium Medicum — rodzaju izby lekarskiej, pierwszej nie tylko w Polsce, lecz i w Europie, która w 1636 r. otrzymała przywilej od Władysława IV. W Gimnazjum od 1589 r. działał lektorat języka polskiego. Pierwszym z 22 lektorów był poeta Jan Rybiński, a ostatnim — Krzysztof Celestyn Mrongowiusz. Licznie wydawane rozprawy, studia naukowe a także mowy wygłaszane tradycyjnie z okazji ważniejszych wydarzeń politycznych, rocznic lub innych uroczystości stanowią dziś ważny składnik największego zbioru ksiąg gdańskich w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk przy ul. wałowej 15.